Wyniki kontroli przeprowadzonych przez WIJHARS w Olsztynie w 2019 r.

Kontrole jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych na rynku krajowym realizowane są w trybie planowym, tj. zgodnie z tematyką i zakresem określonym w Rocznym ramowym planie kontroli opracowywanym przez Główny Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych na dany rok oraz doraźnym, tj. wykonywane na polecenie Głównego Inspektora lub Wojewódzkich Inspektorów. Kontrole doraźne przeprowadzane są również po uzyskaniu informacji dotyczących niewłaściwej jakości handlowej środków spożywczych od innych instytucji, mediów oraz  konsumentów.

W 2019 roku przeprowadzono 161 kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych na rynku krajowym (planowe, doraźne, w tym przeprowadzone w związku ze skargami konsumenckimi), podczas których dokonano sprawdzenia jakości handlowej 15 partii nawozów oraz 198 partii artykułów rolno spożywczych, w tym:

• 28 partii świeżych owoców i warzyw,
• 35 partie mięsa i przetworów mięsnych,
• 22 partii przetworów mlecznych,
• 18 partii przetworów rybnych,
• 17 partii przetworów owocowo-warzywnych,
• 14 partii wyrobów piekarskich,
• 14 partii wyrobów alkoholowych,
• 11 partii przetworów zbożowych,
• 8 partii wyrobów ciastkarskich,
• 7 partii wyrobów garmażeryjnych,
• 6 partii wyrobów cukierniczych,
• 5 partii miodu,
• 5 partie jaj,
• 4 partie kawy,
• 4 partie ziemniaków.

W toku kontroli dokonano oceny parametrów fizykochemicznych, organoleptycznych oraz sprawdzono prawidłowość znakowania wytypowanych artykułów rolno-spożywczych. W przypadku nawozów kontrola obejmowała również sprawdzenie prawidłowości wprowadzania ich do obrotu oraz przestrzegania warunków dotyczących obrotu tymi środkami.

Wyniki kontroli

WIJHARS w Olsztynie w toku prowadzonych kontroli jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych (planowych i doraźnych) zakwestionował jakość handlową 71 partii artykułów rolno spożywczych, z czego 19 partii stanowiły produkty zafałszowane. W przypadku kontroli przeprowadzonych w zakresie jakości handlowej wyrobów ciastkarskich, przetworów mlecznych oraz jaj wszystkie poddane ocenie produkty spełniały wymagania jakości handlowej. Największy odsetek partii zakwestionowanych przez Inspektorów podczas kontroli odnotowano wśród wyrobów garmażeryjnych, wyrobów piekarskich, ziemniaków oraz kawy. Mniejszy odsetek partii niespełniających wymagań jakości handlowej stwierdzono w przypadku miodu oraz mięsa i przetworów mięsnych.

Podobnie jak w ubiegłych latach największy odsetek partii z nieprawidłowościami stwierdzono wśród takich grup produktów, w odniesieniu, do których brak jest uregulowań prawnych w zakresie ich jakości handlowej (wyroby garmażeryjne, wyroby piekarskie). Niemniej jednak duży odsetek partii niespełniających wymagań jakości handlowej stwierdzono również wśród miodu i ziemniaków, tj. produktów, w stosunku, do których wymagania jakościowe są uregulowane w przepisach prawa żywnościowego. Duży udział partii z nieprawidłowościami ww. asortymentu w dużej mierze związany jest z tym, że oceniane przez Inspektorów produkty były wprowadzane do obrotu przez rolników oraz niewielkie podmioty, które do tej pory nie podlegały kontroli jakości handlowej. Zgodnie z programem kontroli planowych w zakresie jakości handlowej miodu kontrole te odbywały się u rolników wprowadzających miód do obrotu w ramach rolniczego handlu detalicznego. Z kolei stwierdzone uchybienia w zakresie jakości handlowej ziemniaków związane były między innymi z niedostosowaniem ich oznakowania do nowych wymagań, odnoszących się do konieczności umieszczenia w oznakowaniu informacji o tym, gdzie ziemniaki były uprawiane i zebrane. Zgodnie z rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 17 kwietnia 2019 r. zmieniającym rozporządzenie w sprawie znakowania poszczególnych rodzajów środków spożywczych w oznakowaniu ziemniaków powinna znaleźć się nie tylko nazwa kraju, w którym był on uprawiany, ale również wizerunek flagi tego państwa.

Parametry fizykochemiczne

Niewłaściwą jakość handlowa artykułów rolno-spożywczych z uwagi na niezgodne z deklaracją producenta parametry fizykochemiczne stwierdzono w przypadku 19 wyrobów, co stanowi 8,92% skontrolowanych partii. Wyroby nie spełniające wymagań jakości handlowej w zakresie parametrów fizykochemicznych w 9 przypadkach zostały zakwalifikowane jako produkty zafałszowane.

Jakość handlową kontrolowanych artykułów rolno-spożywczych w zakresie parametrów fizykochemicznych najczęściej kwestionowano z uwagi na:

• przetwory mięsne – obecność fosforanów dodanych niedozwolonych do stosowania w produktach nieprzetworzonych, tj. w świeżym mięsie, obecność niezadeklarowanych w wykazie składników dozwolonych substancji dodatkowych tj. fosforanów (stablilizatory) i karagenów (substancja żelująca), zawyżoną zawartość soli, zawyżoną zawartość tłuszczu, zaniżoną zawartość tłuszczu;
• wyroby cukiernicze – brak w produkcie barwników (koszenila E120, czerni brylantowa E151, błękit brylantowy E133), których obecność producent deklarowała w oznakowaniu;
• przetwory zbożowe – zbyt dużą granulacje mąki;
• przetwory owocowo-warzywne – zaniżoną zawartość cukru w produkcie, zawyżoną zawartość substancji rozpuszczalnych, zawyżoną zawartość dozwolonej substancji dodatkowej, tj. sorbinianu potasu (substancja konserwująca);
• przetwory rybne – zaniżoną masa netto ryby bez glazury;
• miód – zawyżoną przewodność elektryczna właściwa;
• wyroby garmażeryjne – zaniżoną zawartość nadzienia (farszu) w produkcie;
• pieczywo – zaniżoną masę netto produktu;
• nawozy – zaniżoną zawartość azotu całkowitego w stosunku do wymagań określonych w pozwoleniu MRiRW na wprowadzenie do obrotu, obecność zanieczyszczeń biologicznych.

Organoleptyka

Jakość handlową w zakresie cech organoleptycznych kwestionowano w 1 partii ryby głęboko mrożonej z uwagi na obecność pozostałości łusek na skórze. Partie z nieprawidłowościami stanowiły 0,47% wszystkich ocenianych w tym zakresie partii.

Znakowanie

Najwięcej nieprawidłowości odnotowano w zakresie oznakowania (63 partie, co stanowi 29,58% skontrolowanych partii). Ujawnione w 2019 r. wady w oznakowaniu ocenianych partii w dużej części wynikały z braku wiedzy na temat wymagań zawartych w przepisach prawa żywnościowego, niemniej jednak w odniesieniu do 17 partii zostały zakwalifikowane jako zafałszowanie.

Jakość handlową kontrolowanych artykułów rolno-spożywczych w zakresie oznakowania najczęściej kwestionowano z uwagi na nieprawidłowości dotyczące:

• nazwy i rodzaju produktu m. in.:
  • użycia nazwy nieadekwatnej do rzeczywistego składu i właściwości produktu, tj. umieszczenie w nazwie produktu odniesienie do składnika, którego ilościowa zawartość w produkcie (0,13%) jest niewystarczająca do nadania specyficznych walorów smakowo zapachowych,
  • nie umieszczenia w nazwie środka spożywczego informacji odnoszącej się do warunków przetwarzania jakiemu został on poddany, tj. brak jest wskazania w nazwie wyrobu informacji o zastosowanej obróbce termicznej – pasteryzacji,
  • nieprawidłowego określenia rodzaju pieczywa ze względu na rodzaj użytych mąk, tj. użycie nazwy z opisem „pieczywo pszenne”, podczas gdy zgodnie z recepturą winno być „pieczywo pszenno-żytnie”,
  • umieszczenia w oznakowaniu piwa dwóch różnych nazwy środka spożywczego jednej w języku angielskim drugiej w języku polskim. Żadna z nich nie zawierała pełnego opisu produktu oddającego charakter i właściwości produktu, tj. jego barwy (ciemne), technologii produkcji (niefiltrowane, niepasteryzowane),
  • użycia nazwy nieadekwatnej do rzeczywistego składu i właściwości produktu tj. w nazwie piwa umieszczono w języku angielskim określenie „milk”, podczas gdy do jego produkcji nie wykorzystano mleka a jedynie laktozę,
  • nie umieszczenia w nazwie pieczywa opisu precyzującego jego rodzaj, tj. pieczywo mieszane, pieczywo pszenno-żytnie,
  • umieszczenia w nazwie produktu sformułowania „STAROPOLSKA” sugerującego, iż produkt ten został wyprodukowany w procesie produkcyjnym opartym na tradycyjnej i prostej metodzie produkcji, podczas gdy przeprowadzone badania laboratoryjne wykazały obecność fosforu dodanego niedeklarowanego w oznakowaniu,
  • podania nieprawidłowego, niepełnego oznaczenia handlowego w nazwie przetworu rybnego – podano „pstrąg”, podczas gdy winno być „pstrąg tęczowy”,
• składu m. in.:
  • nie wyszczególnienia w wykazie składników wyrobu gotowego wszystkich składników wykorzystanych podczas produkcji, w tym składników powodujących alergie lub reakcje nietolerancji oraz dozwolonych substancji dodatkowych (np. mąka żytnia, olej rzepakowy, mąka sojowa, mąka sojowa pełnotłusta, środek do przetwarzania mąki (polepszacz) kwas askorbinowy (E 300), emulgator mono- i di glicerydów kwasów tłuszczowych estryfikowanych kwasem mono- i diacetylowinowym (E472e), tłuszcz wieprzowy, stabilizatory (fosforany), cukier gorczyca, soli warzonej jodowanej, regulator kwasowości kwas cytrynowy, przeciwutleniacz kwas askorbinowy, substancji konserwującej E202, aromat);
  • nie podania nazw składników wchodzących w skład składnika złożonego (np. składników elementarnych jarzynki tj.: sól, cukier, pasternak, marchew, kukurydza, cebula, por, lubczyk, kurkuma (naturalny barwnik); składników elementarnych magii (SMAKON przyprawa do zup i potraw w płynie), tj. sól, hydrolizat białka sojowego, wzmacniacz smaku (glutaminian monosodowy, 5-rybonukleotydy disodowe), cukier, regulator kwasowości (kwas cytrynowy), barwnik (karmel amoniakalny), aromaty; oraz mąki żytniej i wody wchodzącej w skład składnika złożonego – zakwasu);
  • podania w wykazie składników nazwy składników nie wykorzystanych podczas produkcji (np. koszenila, czerń brylantowa, ekstrakt z papryki, karthamus, błękit brylantowy, maltodekstryna skrobia, olej, kwas mlekowy (E270), ekstrakty roślinne, mleko, sól morska, skrobia ziemniaczana, siarczyny);
  • nie wyróżnienia składników powodujących alergie lub reakcje nietolerancji, np. za pomocą czcionki stylu lub koloru tła tak, aby informacja na temat potencjalnych alergenów obecnych w produkcie była widoczna bez dokładnej analizy wykazu składników;
  • nie umieszczenia lub podania nieprawdziwych informacji odnoszących się do procentowej zawartości składników istotnych do scharakteryzowania danego środka spożywczego i odróżnienia go od innych podobnych na rynku (np. słonecznik, pestki dyni, siemię lniane, mąka pszenna orkiszowa, mięso, kawa, płatki owsiane, ziemniaki odtworzone z suszu ziemniaczanego, cebula, ser twarogowy (z MLEKA));
  • umieszczenia w wykazie składników nieprawidłowej nazwy składników wykorzystanych do produkcji nie odzwierciedlające ich charakteru, tożsamości i właściwości (np. podano „mleko”, bez określenia jego rodzaju i stanu przetworzenia, tj. „mleko w proszku odtłuszczone”; podano „olej”, „żelatyna spożywcza” bez dookreślenia źródła ich pochodzenia tj. gatunku rośliny/zwierzęcia, z których zostały pozyskane; podano „białko wieprzowe”, bez szczegółowego opisu rodzaju tych białek, tj. „białka wieprzowe pochodzące z krwi”, ”białko wieprzowe hemoglobina”; podano „owies”, „pszenica”, podczas gdy do produkcji przedmiotowego środka spożywczego wykorzystano „płatki owsiane pełnoziarniste”, „płatki pszenne pełnoziarniste”);
  • nie zachowanie właściwej kolejności składników użytych do wytworzenia środka spożywczego, które to powinny zostać wymienione w kolejności malejącej, rozpoczynając od tego, którego jest najwięcej, a kończąc na tym, którego jest najmniej;
• nierzetelnego oznakowania m. in.:
  • całkowitego braku oznakowania;
  • umieszczenia w oznakowaniu środka spożywczego grafiki w postaci grzybów całych i przekrojonych, podczas gdy zgodnie z przedłożonymi dokumentami produkcyjnymi i podanym na etykiecie składem wyrobu do produkcji przedmiotowego środka spożywczego nie wykorzystano grzybów w ich rzeczywistej postaci fizycznej, a jedynie niewielki dodatek, tj. 0,13% zmielonego proszku grzybowego, wchodzącego w skład mieszanki przyprawowo-aromatycznej;
  • bezpodstawnego umieszczenia na etykiecie napojów spirytusowych deklaracji producenta „Powstaje przy użyciu wyłącznie najlepszej jakości składników: polskiej pszenicy oraz krystalicznie czystej wody (…)”, w odniesieniu do produktu, uzyskanego z mieszanki zbóż: żyta, pszenicy, jęczmienia, owsa, pszenicy orkisz, kamutu lub ich odmian hybrydowych;
  • umieszczenia informacji „Produkowany metodą tradycyjną na zakwasie”, „wiejski” nawiązujących do tradycyjnego charakteru produktu, podczas gdy w rzeczywistości producent nie opiera się na tradycyjnych recepturach, wykorzystujących wyłącznie tradycyjne surowce;
  • składania dozwolonego oświadczenia żywieniowego „Naturalne źródło omega 3” (mającego taki sam sens, jak oświadczenie „źródło kwasów tłuszczowych omega – 3”) bez umieszczenia w oznakowaniu informacji o ilości substancji, których dotyczy użyte oświadczenie żywieniowe, tj. ilości kwasu alfa linolenowego lub ilości kwasów eikozapentaenowego i dokozaheksaenowego;
  • umieszczenia w oznakowaniu przetworu mięsnego sformułowania „WYROBY KRUCHE Z SERCA WARMII I MAZUR” będącego dobrowolną informacją, sugerującą konsumentowi, że zarówno surowce w tym głównie surowce pochodzenia zwierzęcego, jak również ich przetwarzanie odbywa się na terenie Warmii i Mazur, podczas gdy 70% mięsa wykorzystanego do produkcji pochodzi z Belgii;
  • umieszczenia w oznakowaniu soków dobrowolnej informacji: „bez konserwantów” sugerującej, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości wszystkie podobne środki spożywcze mają takie właściwości;
  • umieszczenia w oznakowaniu produktów fakultatywnej informacji: „Certyfikat HACCP zgodny z PN-EN ISO 22000:2006” sugerującej, że środek spożywczy ma szczególne właściwości, gdy w rzeczywistości wszystkie podobne środki spożywcze mają takie właściwości;
  • podania w oznakowaniu nieprawdziwych informacji odnoszących się do masy netto produktu;
  • podania w oznakowaniu nieprawdziwych informacji odnoszących się do zawartości tłuszczu w produkcie;
  • podania w oznakowaniu nieprawdziwych informacji odnoszących się do masy netto ryby gez glazury oraz procentowej zawartości glazury w rybie głęboko mrożonej glazurowanej;
  • użycia zbyt małego rozmiaru czcionki;
  • nieprawidłowego przedstawienia daty minimalnej trwałości;
  • podania niepełnych/nieprawidłowych danych producenta;
  • braku, niepełnym lub niewłaściwym przedstawieniu obowiązkowej informacji o wartości odżywczej;
  • podania w ramach wartości odżywczych nieprawdziwych informacji odnoszących się do zawartości cukru w produkcie, zawartości tłuszczu w produkcie;
  • braku opisu warunków przechowywania, które muszą być przestrzegane;
  • niewłaściwego podania informacji o ilości netto towaru paczkowanego;
  • nie umieszczenia w oznakowaniu informacji odnoszącej się terminu przydatności do spożycia po otwarciu opakowania;
  • nie umieszczenia w oznakowaniu produktu instrukcji użycia;
  • nie umieszczenia kodu identyfikującego partię produkcyjną;
  • nie umieszczenia w oznakowaniu ziemniaków wizerunku flagi państwa, z którego one pochodzą, która to informacja jest wymagana przepisami prawa;
  • umieszczenia w oznakowaniu informacji w postaci skrótów, które nie są jasne i łatwe do zrozumienia dla konsumenta a nie zostały wyjaśnione;
  • podania informacji na temat żywności w języku angielskim;
  • użycia nieprawidłowego sformułowana poprzedzającego wykaz składników, datę minimalnej trwałości, ilość nominalną towaru paczkowanego oraz informacji dotyczącej metod produkcji ryb wykorzystanych do produkcji przetworów rybnych;
  • zastosowania niewłaściwego oznaczenie jednostki miary w oznakowaniu towaru paczkowanego;
  • braku informacji o warunkach przechowywania po otwarciu opakowania.

W przypadku świeżych owoców i warzyw jakość handlową kwestionowano głównie z uwagi na całkowity brak oznakowania, nie podanie informacji o kraju pochodzenia owoców i warzyw, brak danych identyfikujących producenta, a w przypadku produktów opakowanych brak informacji o podmiocie paczkującym lub wysyłającym produkt. W przypadku świeżych owoców i warzyw objętych wymaganiami zawartymi w szczegółowych normach handlowych określonych w rozporządzeniu wykonawczym komisji (UE) nr 543/2011 np. pomidory, jabłka oznakowanie produktów kwestionowano również z uwagi na brak obowiązkowych informacji takich jak: nazwa odmiany, klasa jakości oraz wielkości owoców.

Sankcje

W związku ze stwierdzonymi podczas kontroli nieprawidłowościami Organ wydał:

• zalecenia pokontrolne wzywające do usunięcia nieprawidłowości w wyznaczonym terminie,
• 14 decyzji administracyjnych zakazujących wprowadzenia do obrotu artykułu rolno-spożywczego,
• 2 decyzje administracyjne nakazujące poddanie artykułu rolno-spożywczego określonym zabiegom,
• 30 decyzji administracyjnych nakładających karę pieniężną za wprowadzenie do obrotu artykułów rolno-spożywczych niespełniających wymagań jakości handlowej,

Nałożono 11 mandatów karnych.